กว่าจะมาเป็นตุ๊กตาบางกอกดอลล์…
“เริ่มต้นมาจากคำพูดของคนที่อยู่องค์การสหประชาชาติ และหนังสือพิมพ์ภาษาอังกฤษฉบับหนึ่ง” โดยอาจารย์อาภัสสร์ จันทวิมล บอกถึงความคิดเริ่มแรกในการทำตุ๊กตาไทยของคุณหญิงทองก้อน จันทวิมล ซึ่งต้องย้อนไปราว พ.ศ. 2498
สมัยนั้นองค์การสหประชาชาติมีตุ๊กตาของแต่ละชาติเก็บรักษาไว้ และมีคนไทยซึ่งทำงานอยู่ไปด้อม ๆ มอง ๆ แล้วนึกเปรียบว่าเมืองเราก็ขึ้นชื่อในงานฝีมือ เหตุใดตุ๊กตาที่ส่งมาเก็บรักษาจึงประณีตสู้ตุ๊กตาประเทศอื่นไม่ได้ เมื่อมีโอกาสได้เจอคุณหญิงทองก้อน คนไทยคนนั้นก็ได้บ่นถึงเรื่องนี้ขึ้น
ความที่สามีรับราชการ ช่วงนั้นเองคุณหญิงทองก้อนก็มีโอกาสติดตามสามีไปญี่ปุ่นซึ่งได้ชื่อว่ามีความรุ่งเรืองในวิชาการทำตุ๊กตามากที่สุดชาติหนึ่ง เธอจึงถือโอกาสเข้าเรียนที่โอซาวาดอลล์สกูล ซึ่งความรู้ที่ได้ครั้งนั้นได้กลายมาเป็นพื้นฐานอันดียิ่งในเวลาต่อมา (ญี่ปุ่นสอนประกอบอย่างเดียว ไม่สอนการผลิตชิ้นส่วน เพราะต้องการขายของ)
พ.ศ.2499 หนังสือพิมพ์ภาษาอังกฤษ Free World ตีพิมพ์เรื่องราวของแพทย์หญิงอาเรลี ควิริโน (Alei Quirino) ชาวฟิลิปปินส์ซึ่งทำตุ๊กตาจนประสบผลสำเร็จมีชื่อเสียง “เป็นการดลบันดาลใจอย่างแรง ที่ทำให้เริ่มลงมือทำตุ๊กตาโดยไม่ใช้ชิ้นส่วนที่มาจากประเทศญี่ปุ่น แต่ก็ยังไม่พอใจ เนื่องจากลักษณะของใบหน้าและรูปร่างไม่เป็นไทย” เป็นความรู้สึกที่คุณหญิงบันทึกในหนังสือครบรอบอายุ 60 ปี (ปัจจุบันคุณหญิงทองก้อนมีอายุ 88 ปี)
หลังจากนั้นไม่นาน บริเวณชั้นสาม อาคาร 9 บนถนนราชดำเนิน ตุ๊กตาบางกอกดอลล์ตัวแรกก็ถูกผลิตขึ้น โดย อภัย จันทวิมล (สามี) ตั้งชื่อว่า “ตุ๊กตาบางกอก” แปลเป็นภาษาอังกฤษว่า “BANGKOK DOLLS” ต่อมาเรียกทับศัพท์ว่า “ตุ๊กตาบางกอกดอลล์” โดยทุกตัวมีเครื่องหมายกำกับว่า Handmade, Bangkok Dolls, Thailand (ตุ๊กตาบางกอกทำด้วยมือในประเทศไทย)
ปีเดียวกันนั้นเองตุ๊กตาละครรำชื่อ “นาง” ก็ถูกประดิษฐ์ขึ้นเพื่อทูลเกล้าฯ ถวายสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ในนามสมาคมศิษย์เก่าวังหลัง-วัฒนา เนื่องในวโรกาสวันเฉลิมพระชนมพรรษา
ใน พ.ศ. 2502 ได้ผลิตตุ๊กตาขนาด 12 นิ้ว เป็นตุ๊กตาจับคู่กันตามความต้องการของราชเลขานุการในพระองค์พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เพื่อพระราชทานแก่เจ้าหญิงอเล็กซานดร้าแห่งเค้นท์ ในวโรกาสเสด็จเยือนประเทศไทยเป็นครั้งแรก ตุ๊กตาชุดนี้ผลิตด้วยส่วนประกอบที่ประดิษฐ์ขึ้นเองทั้งสิ้น เป็นรูปพระจับนาง หนุมานจับนางสุพรรณมัจฉา หนุมานจับนางเบญกาย หนุมานรบทศกัณฐ์ หนุมานรบนิลพัท และพระรามหรือพระลักษมณ์รบกับทศกัณฐ์
ต่อมามีการปรับลดขนาดของตุ๊กตาให้เล็กลง คือ ตุ๊กตาขนาด 8 นิ้ว เป็นรูปละครรำ และชาวนา ชาวบ้าน ส่วนโขนยังคงใช้ขนาด 12 นิ้ว เท่าเดิม โดยว่าตุ๊กตาที่อยู่ในความนิยมของตลาดตลอดเวลา 30 ปี คือ ชุดโขนและละคร
ตุ๊กตาบางกอกดอลล์มีหลากหลายรูปแบบ ไม่ว่าจะเป็น ตุ๊กตาโขน ละครรำ วรรณคดี ชีวิตชาวไทยในชนบท และชาวเขาเผ่าต่าง ๆ รวมถึงการผลิตขึ้นตามวาระพิเศษ หรือตามความต้องการของผู้สั่งทำ ซึ่งการผลิตแต่ละขั้นตอนล้วนแต่ทำด้วยมือทั้งสิ้น
ทั้งนี้ รศ.อาภัสสร์ ยังให้ความรู้เพิ่มเติมอีกว่า บ้านตุ๊กตาบางกอกดอลล์ เริ่มจากการสะสมตุ๊กตา ก่อนที่จะขยับมาเป็นพิพิธภัณฑ์อย่างที่เห็นกัน อีกทั้งยังเป็นเจ้าแรกที่ทำตุ๊กตาจากผ้าในสมัยก่อน สินค้าตุ๊กตาบางกอกดอลล์ที่ขายดีที่สุดจะเป็น ชุดรามเกียรติ์ เพราะเป็นศิลปะที่สวยงามในตัวเอง เมื่อก่อนจะมีขนาดเดียว 12 นิ้ว แต่ปัจจุบันเพื่อการตลาด จึงลดเหลือ 8 นิ้ว แล้วก็ทำให้ได้รับความนิยมมากขึ้น ส่วนมากลูกค้าจะเป็นชาวต่างชาติมากกว่าคนไทย
รางวัลต่าง ๆ มากมายที่บ้านตุ๊กตาบางกอกดอลล์ได้รับและจำนวนนักท่องเที่ยวชาวต่างชาติที่แวะเวียนมาเยี่ยมชมกันไม่ขาดสาย เป็นเสียงตอบรับที่สามารถรับรองได้ถึงคุณภาพและความงดงามของเหล่าตุ๊กตาเหล่านี้ สำหรับผู้ที่ชื่นชอบงานหัตศิลป์ต้องไปดูด้วยตาตัวเองว่าตุ๊กตาบางกอกดอลล์เหล่านี้น่าสนใจเพียงใด
ที่มา : http://www.artgazine.com/shoutouts/viewtopic.php?t=2885
noon12349 